Co warto zwiedzić w Chrzanowie?

Chrzanów jest miastem, w którym warto spędzić urlop, przyjechać tu na weekend czy też wybrać się na wycieczkę turystyczną, uwzględniającą aktywny wypoczynek. Bliskość Krakowa powoduje, że niestety walory historyczne i architektoniczne Chrzanowa są często zapominane – w tym regionie świadomość turystyczna skupia się głównie na dawnej stolicy Polski. A szkoda, gdyż Chrzanów, choć nieco mniejszy, także ma wiele do zaoferowania przyjezdnym. W naszym mieście nie brakuje zabytków, które na każdym zrobią spore wrażenie. Dziś omówimy sobie te obiekty.

Miejsca, które trzeba zobaczyć obowiązkowo

Przybywając do Chrzanowa warto mieć w zapasie kilka dodatkowych dni wolnego, aby każde miejsce zwiedzić dokładnie i nie przeoczyć żadnych szczegółów. Naszą wycieczkę po mieście powinniśmy zacząć od obiektów, które są punktami obowiązkowymi na mapie turystycznej miasta. Opowiadają one o najdawniejszej historii Chrzanowa, a także pokazują, jak zmieniało się na nasze miasto na przestrzeni wieków.

Chrzanowski rynek

Absolutnie nie możemy przeoczyć Starego Rynku w Chrzanowie. Był to najważniejszy punkt miasta, ludzie spotykali się tutaj już w XIV wieku. Przez wiele lat rynek ulegał licznym zmianom, dlatego też trudno dopatrzeć się tutaj jego zachowanych elementów pochodzących sprzed 600 lat. Ale jedno nie zmieniło się od średniowiecza. Jest to szachownicowy układ rynku. Oznacza to, że rynek został zbudowany tak, że stanowi on miejsce przecinania się głównych ulic pod kątem prostym. Aby to było możliwe rynek został zbudowany na planie kwadratu. Od rynku rozchodzą się ulice: Kadłubek, Świętokrzyska, Krakowska oraz Mickiewicza. To, co zasługuje na szczególną uwagę na rynku to zespół kamienic, wybudowanych w XIX oraz na początku XX wieku. Najbardziej charakterystyczną z nich jest kamienica nr 13, która powstała w latach 1905-1907. Posiada ona przepięknie dekorowaną plastykę. Budynek został zaprojektowany w stylu secesyjnym.

Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja

Bardzo często spotykanym rodzajem zabytków, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem turystów są świątynie. W Chrzanowie do najbardziej znanej świątyni należy kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Jego budowę rozpoczęto w XIII wieku. W wiekach XIV oraz XV kościół był przebudowywany i potem pozostał w takiej formie aż do roku 1912. Wówczas rozpoczęła się gruntowna przebudowa świątyni. Trwała ona dwa lata. Kościół, który możemy oglądać dzisiaj zachował swój wygląd przez 108 lat. Z czasów średniowiecznych zachowało się jedynie prezbiterium. Niegdyś przy kościele znajdowała się także drewniana dzwonnica.

Dla każdego turysty bardzo ważne jest to, co możemy zobaczyć w środku. Godne uwagi są organy oraz ołtarz z XIX wieku. Warto tu także przyjść po to, aby obejrzeć ołtarz św. Stanisława, pochodzący z XVII wieku. Poza tym mamy tutaj barokowy kielich mszalny, a także chrzcielnicę, również wykonaną w stylu barokowym. Z okresu międzywojennego pochodzi żyrandol, w którego konstrukcję jest wkomponowana rzeźba przedstawiająca Orła Białego. Obraz Matki Bożej z dzieciątkiem pochodzi z 1888 roku, a był on podarunkiem od samego papieża, Leona XIII. Warto też wiedzieć, że w podziemiach świątyni znajdują się krypty, w których spoczywają zasłużone dla Chrzanowa osoby.

Muzeum w Chrzanowie

Budynek chrzanowskiego muzeum pochodzi z XVI wieku. Jest to lamus dworski, który przez wiele lat służył do przechowywania cennych przedmiotów. Z czasem jednak budynek ten zaadaptowano na siedzibę mieszkalną. Pod koniec XIX wieku lamus został przekształcony w rezydencję, która stała się własnością Loewenfeldów – znanego chrzanowskiego rodu, który miał duży wpływ na historię miasta.

W latach 60-tych XX wieku budynek stał się siedzibą muzeum. Instytucja posiada wiele wystaw stałych. W sali judaistycznej możemy podziwiać liczne eksponaty, sprzęty domowe oraz przeznaczenia religijnego, które były niegdyś w użytku judaistycznej części społeczeństwa chrzanowskiego. Najbardziej interesujące wydają się tutaj naczynia, które zostały wykonane w XVII wieku. Sala geologiczna udostępnia zwiedzającym liczne skały, przy czym niektóre z nich pochodzą nawet sprzed milionów lat. To nie zwykle ciekawe móc poznać w sensie dosłownym historię ziemi chrzanowskiej. Z kolei sala edukacyjna to – jak sama nazwa wskazuje – miejsce, w którym można poznać historię szkolnictwa chrzanowskiego. Są tu między innymi zdjęcia oraz inne materiały, które pokazują dawne placówki, ich wychowanków i uczniów oraz nawiązują do zajęć lekcyjnych, które odbywały się tutaj przed laty. Sala chrzanowska posiada eksponaty z codziennego życia mieszkańców Chrzanowa – począwszy od XIII wieku aż do współczesności. Dzięki temu możemy się dowiedzieć jak wyglądała codzienność naszych przodków, jak pracowali, mieszkali, itd. Jeśli chodzi o historię przemysłu, który niegdyś prężnie rozwijał się w tym regionie, to eksponaty z tej dziedziny znajdują się w sali industrialnej. Ciekawostką może być fakt, że obejrzeć tu możemy chociażby sprzęty, narzędzia czy maszyny używane kiedyś w dawnych fabrykach. Eksponaty dotyczące kultury łużyckiej, która rozwinęła się na ziemi chrzanowskiej w czasach starożytnych znajdziemy w sali archeologicznej.

Żydowski cmentarz

Dla miłośników historii judaistycznej miejscem w Chrzanowie, które jest godne nawiedzenia niewątpliwie jest cmentarz żydowski. Jeśli ktoś choć trochę interesuje się historią naszego miasta to wie, że w przeszłości w Chrzanowie mieszkało bardzo wielu Żydów. Stary cmentarz to miejsce bardzo ważne właśnie dla tej części społeczeństwa. Najstarsze pochówki miały tu miejsce już w XVII wieku. Niestety nie znajdziemy tutaj grobów aż tak wiekowych. Obecnie na cmentarzu znajduje się 3000 macew, ale jest to tylko część ze wszystkich miejsc pochówku, które tu niegdyś miały miejsce. Cmentarz rozrastał się aż do czasów II wojny światowej. Wówczas znaczna część nekropolii została zlikwidowana przez niemieckiego okupanta. Również w latach późniejszych doszło do częściowej likwidacji cmentarza z inicjatywy władz komunistycznych. Obecnie najstarsza macewa pochodzi z 1802 roku. Spoczywa w niej Lea, córka Józefa Jozłe. Co ciekawe znaleźć tu możemy miejsca pochówków przedstawicieli różnorodnych zawodów. Znajdziemy tu między innymi rzemieślników, urzędników czy też rabinów. Na terenie nekropolii znajduje się także pomnik upamiętniający ofiary II wojny światowej. Możliwe jest zwiedzanie cmentarza z przewodnikiem, ale trzeba wcześniej ustalić to w muzeum.

Dom Urbańczyka

Dom Urbańczyka to jeden z budynków, który jest w użyciu muzeum. To bardzo ciekawa pod kątem architektonicznym budowla. Ostatnim jej prywatnym właścicielem był Tadeusz Urbańczyk – stąd nazwa tego miejsca. Jakkolwiek po jego śmierci stan prawny nieruchomości głosił, że właścicielami są spadkobiercy Urbańczyka. Nie byli oni jednak zainteresowani dalszym użytkowaniem. Dlatego też chrzanowskie muzeum wykupiło od nich dom w 1981 roku. W budynku tym można oglądać różnego rodzaju wystawy czasowe, organizowane przez muzeum.

Co jeszcze warto zobaczyć w Chrzanowie?

Wyżej opisane obiekty to miejsca, bez których właściwie nie możemy mówić o porządnym zwiedzaniu miasta. Warto zwrócić uwagę, że np. kościół pod wezwaniem św. Mikołaja czy też chrzanowskie muzeum to miejsca, w które można wracać praktycznie codziennie w trakcie naszego pobytu w mieście i co rusz odkrywać nowe tajemnice tych miejsc oraz poznawać ich historię. Jeśli starczy nam czasu albo przeznaczyliśmy cały urlop na zwiedzanie Chrzanowa to jest jeszcze kilka miejsc, godnych zobaczenia.

Aleja Henryka

Wspomnieliśmy już sobie o rodzinie Loewenfeldów. Bodaj najwybitniejszym przedstawiciele tego rodu, który najmocniej przyczynił się do rozwoju miasta był Henryk Loewenfeld. To właśnie on ufundował budowę alei na przełomie XIX i XX wieku. Koncepcja była prosta – stworzyć ulicę, która będzie szeroką promenadę Chrzanowa. I tak też się stało. Oprócz szerokiej alej z kostką brukową, nie zabrakło szpaleru drzew kasztanowca. Po dziś dzień Aleja Henryka stanowi główną ulicę miasta, na której znajdują się sklepy, zakłady usługowe, urzędy i instytucje wymiaru sprawiedliwości. Będą w Chrzanowie na pewno warto wybrać się na spacer właśnie aleją Henryka.

Dwór szlachecki w Płazie

Nieopodal Chrzanowa znajduje się sołectwo Płaza, a tam coś, co na pewno warto byłoby zwiedzić. Mowa tu o dworze, który bardziej przypomina pałac. Budowla została wzniesiona w stylu klasycystycznym na przełomie XVIII i XIX wieku. Jest to przykład architektonicznej kultury dworskiej, z czego niegdyś słynęła polska szlachta. Dzisiaj w tym miejscu mieści się siedziba Domu Pomocy Społecznej.

Kościół świętego Jana Chrzciciela

Z zabytków religijnych na pewno warty polecenia jest także kościół pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela, zlokalizowany na Chrzanowskim Kościelcu. Warto wiedzieć, że świątynia ta ma swoje korzenie w średniowieczu. Najprawdopodobniej pierwszy tego typu obiekt powstał już w XIV wieku. W latach 40-tych XIX wieku kościół znajdował się w tak złym stanie, że musiał zostać przebudowany praktyczne od zera. Na uwagę na pewno zasługują liczne obiekty i zdobienia wewnątrz budynku, ale też warto powiedzieć o dzwonie, który pochodzi z 1484 roku.

Kościół podwyższenia św. Krzyża w Płazie

Wracając na chwilę do Płazy warto, byśmy poświęcili chociaż chwilę na zwiedzenie kościoła pod wezwaniem podwyższenia św. Krzyża. Budynek ten pochodzi z 1576 roku. Najbardziej charakterystycznymi elementami wystroju kościoła są obrazy pochodzące z XIX wieku. To arcydzieła malarstwa sakralnego, przedstawiające sceny biblijne.

Cmentarz parafialny w Chrzanowie

Na cmentarzu parafialnym w Chrzanowie spoczywają zwykli mieszkańcy, ale także osoby wybitne i bardzo zasłużone dla naszego miasta. Od razu w oczy rzuca się tutaj kaplice Leowenfeldów. Mamy tutaj także pomnik Eliji Marchettiego, który zginął w powstaniu styczniowym walcząc po stronie polskiej.